iyman.ucoz.com

Usulul  Fiqh kitobidan bazi malumotlar

Mukallafning ishlariga taluqli bulmagan Alloh Taoloning quroni karimdagi hitoblari:

1-Alloh Taoloni uzini zotiga  taaluqli bulgan hitob: شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَاً بِالْقِسْطِ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ

Аллоҳ адолат ила туриб, албатта, Ундан ўзга илоҳ йўқлигига шоҳидлик берди. Фаришталар ва илм эгалари ҳам. Ундан ўзга илоҳ йўқ. У азиз ва ҳаким зотдир.

2- Alloh Taoloni  sifatlaridan bir sifatga  taaluqli bulgan hitob:  اللّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّوم Аллоҳ Ундан ўзга илоҳ йўқ зотдир. У тирик ва қаййумдир.

3- Alloh Taoloni  fellaridan bir felga  taaluqli bulgan hitob: ذَلِكُمُ اللّهُ رَبُّكُمْ لا إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ Ана ўша Аллоҳ сизнинг Роббингиздир. Ундан бошқа ибодатга сазовор зот йўқ. У ҳар бир нарсанинг Яратгувчисидир. Бас, Унга ибодат қилинг. У ҳар бир нарсага вакилдир!

4- Alloh Taoloni  eru-osmonlarga  taaluqli bulgan hitob: وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءكِ وَيَا سَمَاء أَقْلِعِي وَغِيضَ الْمَاء وَقُضِيَ الأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ وَقِيلَ بُعْداً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ

«Эй ер, сувингни ютгин, эй осмон, ўзингни тутгин», дейилди. Сув қуриди. Фармон бажарилди ва (кема) Жудий (тоғи)га жойлашди. Ҳамда «Золим қавмлар йўқолсин!» дейилди.

5- Alloh Taoloni  hayvonlarga  taaluqli bulgan hitob:   يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ«Эй тоғлар, у билан бирга (тасбиҳни) қайтар ва қушлар ҳам», (дедик). Ва унга темирни юмшоқ қилдик.

     Shariy hukmlarni navlaridan biri vojib amallardir.Quroni karimda shunday siygalar borki agar u siygalardan biri biron bir  amal haqida  uni zikri kelsa  shu amal vojib ekanligiga dalolat qiladi. Buni 4 hil  kurinishi bor:

1-(Amr  berish)Buyurish  ciygasidagi  feel: فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ. Бас, намозни тўкис адо этинглар, закот беринглар ва Аллоҳга боғланинглар.

"Aqimu" "A'tuu" "I'tasimuu" bu lafzlarning har biri bu ishlarni vojibligiga dalolat qilguvchi fellardir.

2-(Amr  berish)Buyurish   ma'nosidagi  oyatlar: فَإِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنّاً بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاء حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا. Қачонки куфр келтирганлар билан тўқнашсангиз, бас, бўйинига урмоқ керак. Вақтики, уларни тор-мор қилсангиз, бас, маҳкам боғланг. Сўнгра ёки миннат, ёки товон олишдир. Ҳаттоки уруш ўз анжомларни қўйгунча. وَمَن قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَئاً فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْ Кимки мўминни билмасдан ўлдириб қўйса, бас, унга мўмин қулни озод қилиш ва (ўлганнинг) аҳли кечирмасалар, хун бериш вожиб бўлур.

Utgan 2ta oyatlarda "Tahriru"  va  "Zorba" va "Mannan" va  "Fida'an" lafzlarining har biri (amr  berish)buyurish   ma'nosidagi  oyatlardir.

3-(Amr  berish)Buyurishni  ism  kurinishida kelishi:"Sohin"  bu buyurish ism feeli  ma'nosi:"Jimbul" degan ma'noda.

4-Hozirgi va kelasi  zamon feeli  lom harifiga yopishib kelishi: فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ. Бас, Менга ҳам ижобат қилсинлар ва иймон келтирсинлар. Шоядки тўғри йўлни топсалар.

لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ. Ризқи кенг кенглигидан нафақа қилсин.

Quroni  karimda boshqa lafzlar borki  albatta feel  lafzi jihatidan emas balki  mano jihatidan vojiblikka dalolat qiladi:  كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ.сизларга рўза фарз қилинди.

كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَّكُمْ. Сизга ёқмаса ҳам, жанг қилишингиз фарз қилинди.

وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً. Одамлардан йўлини топганларига Аллоҳ учун байтни ҳаж қилмоқ бурчдир.

Utgan 3ta oyatdagi lafzlar feel  lafzi jihatidan emas balki  mano jihatidan vojiblikka dalolat qiladi.

     Shariy hukmlarni navlaridan yana biri harom qilingan  amallardir.Quroni karimda shunday siygalar borki agar u siygalardan biri biron bir  amal haqida  uni zikri kelsa  shu amal harom ekanligiga dalolat qiladi. Buni ham 4 hil  kurinishi bor:

1-(Nahiy)Qaytarish-Man qilishlik siygasi harom bulishlikdan biron  narsaga yaqinlashtirishdan holi bulgan holda vorid bulsa وَلاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى. Ва зинога яқинлашманглар.

-(Nahiy)Qaytarish-Man qilishlik siygasining asl dalolati haromligini bildiradi.

2-Biron amalni tark  qilishlikka buyurish siygasida kelishi-bazilarni fikrida- فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ. Бас, ундан четда бўлинг. Шоядки, нажот топсангиз.Alloh taoloni suziki "saqlaninglar(chetda bulinglar)"  bu buyurishlik mast qiluvchi ichimlikni va bosqa shunga uhshagan amallarni tark qilishga dalolat qiladi. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ . Эй иймон келтирганлар! Албатта, хамр, қимор, бутлар ва (фол очадиган) чўплар ифлосдир. Шайтоннинг ишидир. Бас, ундан четда бўлинг. Шоядки, нажот топсангиз.Bu siyga shu ishni tark qilishga dalolat qiladi.Bu erdagi talab qilingan narsa (mahzur)bulgan narsani tark qilishdir va buni ma'nosi  shu amalni haromligini ifoda qiladi va agarda tark qilishlikni vojibligiga dalolat qiladigan lafz kelgan bulsa ham.

3-Harom lafzi va undan olinadigan moddalar حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ Сизларга ўлимтик ҳаром қилинди.

4-Halollikni yuqqa chiqarish  لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَرِثُواْ النِّسَاء كَرْهاً. Сизларга аёлларни зулм-ла меросга олиш ҳалол эмас. Halollikni yuqqa chiqarish  va  saqlanishlikka buyurish  va harom lafzi  va undan olingan lafzlar va halollikni yuqqa chiqarishlik bu lafzlarning har biri usha ishni haromligiga dalolat qiladi.Shuningdek agar bir ishdan keyin uni uqubati kelsa ham  u ish haromligiga dalolat qiladi   وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاء فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً. Покиза аёлларга (бўҳтон) тоши отиб, сўнгра тўртта гувоҳ келтира олмаганларни саксон дарра уринглар.Pokiza ayollarga  (buhton) toshi otish orqasidan uni uqubati zikr qilindi,bu esa haromligiga dalolat qiladi.

Quroni karimda va Hadis sharifda harom qilingan amallarni nomlanishi:ma'siyat va gunoh  va yomon kurilgan narsa va mahzur bulgan amal va koyilgan ish va wa'id qilingan amal(jahannam bilan qurqitilingan) va yomonlik va uqubat  va haraj(gunohga olib boradigan amal).Bu lafzlarning har biri bir ma'noga dalolat qiladi va bu ish harom ish ekanligiga va agarda lugaviy ma'nosi ihtilofli bulsa ham.